Συμπτώματα με μια ματιά – Οδηγός για γονείς

Οι ιογενείς λοιμώξεις ταλαιπωρούν τα μικρά παιδιά και μαζί και τους γονείς τους, ιδιαίτερα τους χειμερινούς μήνες. Τα υγιή παιδιά, ιδίως όταν ξεκινούν σχολείο ή παιδικό σταθμό, μπορεί να παρουσιάσουν ακόμα και 7-10 επεισόδια ιογενών λοιμώξεων το χρόνο, χωρίς αυτό να υποδηλώνει κάποια ανεπάρκεια του ανοσοποιητικού τους συστήματος.

Παρακάτω θα βρείτε μερικά από τα κλασικά συμπτώματα των ιογενών λοιμώξεων, πώς θα τα αντιμετωπίσετε και πότε να ανησυχήσετε.

Πυρετός

Ο πυρετός είναι τις περισσότερες φορές σύμπτωμα ιογενούς ή βακτηριακής λοίμωξης σε κατά τα άλλα υγιή παιδιά. Είναι το όπλο του οργανισμού μας για να αμύνεται στις λοιμώξεις.

Παιδιά με υψηλότερο πυρετό είναι πιθανότερο να έχουν κάτι σοβαρότερο, πολλές φορές όμως αυτά δε συμβαδίζουν και ο υψηλός πυρετός μπορεί να οφείλεται σε ιογενή λοίμωξη.

Η θερμομέτρηση στα βρέφη γίνεται με ηλεκτρονικό θερμόμετρο μασχάλης, ενώ σε παιδάκια μεγαλύτερα τους έτους βολικότερα είναι τα θερμόμετρα αυτιού.

Οι τιμές θερμοκρασίας είναι αντίστοιχες με των ενηλίκων, δηλαδή θεωρούμε δεκατική πυρετική κίνηση τις θερμοκρασίες 37,5 – 38 ^οC και πυρετό τις θερμοκρασίες πάνω από 38 ^οC.

Τι μπορείτε να κάνετε:

Αντιπυρετικό μπορεί να δοθεί επί πυρετού (πάνω από 38 ^οC ή και χαμηλότερα εφόσον το παιδί φαίνεται να μη νιώθει ευχάριστα).

Πρώτης γραμμής αντιπυρετικό είναι η παρακεταμόλη σε σιρόπι (όπως Depon, Panadol, Apotel κ.α.) σε δόση τα κιλά δια δύο σε ml ανά 6ωρο. Παιδιά άνω των 40 kg μπορούν να λάβουν παρακεταμόλη σε μασώμενα δισκία ή φακελίσκους σε δόση ενήλικα.

Πιο ισχυρό είναι το αντιφλεγμονώδες σιρόπι ιβουπροφαίνης (Algofren, Nurofen κ.α.) σε δόση τα κιλά δια τρία σε ml ανά 8ωρο.

Εφόσον χρειάζονται συχνά αντιπυρετικά μπορούν να χορηγούνται εναλλάξ κάθε 4 ώρες – καλό είναι να έχει ενημερωθεί ο παιδίατρος.

Η χορήγηση γίνεται πάντα με δοσομετρική σύριγγα σιγά σιγά στο πλάι του στόματος ώστε να αποφεύγεται ο έμετος ή η απώθηση με τη γλώσσα.

Για την πτώση του πυρετού συστήνονται βοηθητικά ελαφρά ένδυση, ελαφρά διατροφή και άφθονα υγρά, ξεκούραση και χλιαρό μπάνιο (όχι όμως κατά την άνοδο του πυρετού).

Βρέφη < 3 μηνών :  Για βρέφη κάτω των 3 μηνών που παρουσιάζουν δεκατική πυρετική κίνηση ή πυρετό, η επικοινωνία με τον παιδίατρο θα πρέπει να είναι άμεση και η πιθανότητα για νοσηλεία στο νοσοκομείο είναι σημαντική. Αυτό συμβαίνει γιατί τα βρέφη κινδυνεύουν από σοβαρότερες λοιμώξεις, το ανοσοποιητικό τους σύστημα είναι ανώριμο και δεν έχουν ακόμα εμβολιαστεί.

Βρέφη > 3 μηνών : Μεγαλύτερα βρέφη και παιδιά με πυρετό μπορούν να λάβουν αντιπυρετικό στο σπίτι κατάλληλο για την ηλικία τους και οι γονείς έχουν περιθώριο να παρακολουθήσουν την εξέλιξη και να επικοινωνήσουν με τον παιδίατρο σε δεύτερο χρόνο με ηρεμία.

red flags

Ανησυχητικά σημεία που επιβάλλουν άμεση επικοινωνία με παιδίατρο είναι:

• Μη ανταπόκριση του πυρετού στα αντιπυρετικά (δηλαδή μη ύφεση σε θερμοκρασία κάτω των 38,3 ^οC)
• Υπερπυρεξια (θερμοκρασία άνω των 41 ^οC)
• Κακή εικόνα του παιδιού εκτός πυρετού

(χρώμα: ωχρότητα κυάνωση, διάθεση: νωθρότητα υπνηλία, ευερεθιστότητα, μη διάθεση για παιχνίδι και μη λήψη τροφής – υγρών)

Η καλή διάθεση του παιδιού εκτός πυρετού είναι γενικά ένα από τα σημαντικότερα κλινικά σημεία για την αξιολόγηση της βαρύτητας της λοίμωξης

• Δυσκολία στην αναπνοή
• Εμετοί – αφυδάτωση
• Αιμορραγικό εξάνθημα (βλ. στην ενότητα εξάνθημα)
• Πυρετικοί σπασμοί

Ρινίτιδα

Η ρινίτιδα είναι το συχνότερο σύμπτωμα ιογενών λοιμώξεων στα παιδιά ιδιαίτερα με την έναρξη βρεφονηπιακών σταθμών.

Είναι ένα σύνηθες πρώτο σύμπτωμα της επαφής του οργανισμού με ένα νέο λοιμογόνο παράγοντα.

Τι μπορείτε να κάνετε: Είναι σημαντικός ο συστηματικός καθαρισμός της μύτης με φυσιολογικό όρο. Προτιμότερη είναι η χρήση αμπούλας φυσιολογικού όρου που είναι μιας χρήσης και επομένως πάντα αποστειρωμένη.

Μπορεί να επαναλαμβάνεται αρκετές φορές τη μέρα πριν τα γεύματα και πριν τον ύπνο. Σε παιδιά μεγαλύτερα του έτους χρήσιμα μπορεί να φανούν τα σπρέι φυσιολογικού ορού που μπορεί να χρησιμοποιούνται αντιστοίχως αρκετές φορές την ημέρα. Οι συσκευές αναρρόφησης των εκκρίσεων μπορούν να χρησιμοποιηθούν αλλά με προσοχή στα μικρά βρέφη για τον κίνδυνο μικροτραυματισμών και μόνο εφόσον προηγηθεί πλύση με φυσιολογικό για ρευστοποίηση των εκκρίσεων.

Βήχας

 Ο βήχας είναι το συχνότερο σύμπτωμα ιογενών λοιμώξεων ανώτερου και κατώτερου αναπνευστικού.

Στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων οφείλεται σε ιώσεις και ο ρόλος του είναι να αποβάλλει τις εκκρίσεις που θα μπορούσαν δευτερογενώς να κατέβουν στο θώρακα και να προκαλέσουν την επιπλοκή της πνευμονίας. Συχνά στο άκουσμά του οι γονείς ανησυχούν ότι το παιδί επιδεινώνεται. Μπορεί να είναι ξηρός η παραγωγικός, βαθύς ή επιφανειακός.

Η αντιμετώπιση του βήχα που οφείλεται σε ιογενείς λοιμώξεις συνεπώς δεν στηρίζεται στην προσπάθεια διακοπής του αλλά στο να καταπραΰνει και να μαλακώσει την ένταση του, ώστε να ανακουφιστεί το παιδί. Πολλές φορές ο ιογενής βήχας μπορεί να διαρκέσει έως και 3 εβδομάδες και ακόμα και σε αυτή την περίπτωση υποχωρεί από μόνος του.

Ανήσυχος ύπνος: Ο βήχας είναι συνήθως πιο έντονος τη νύχτα και συχνά αφυπνίζει το παιδί. Κατά την κατάκλιση εκκρίσεις από τη ρινική και τη στοματική κοιλότητα  ρέουν στον οπισθοφάρυγγα και στις αναπνευστικές οδούς και προκαλούν αντανακλαστικό βήχα (οπισθορρινική έκκριση). Δυστυχώς με το μηχανισμό αυτό ο παιδί θα ξυπνήσει τη νύχτα αλλά δε σημαίνει ότι η κατάστασή του χειροτερεύει. Συχνά τα παιδιά καταλήγουν να κάνουν εμετό μετά από έντονο βήχα και αυτό, ενώ θορυβεί τους γονείς είναι ένας τρόπος να ανακουφιστούν τα ίδια από τις εκκρίσεις.

Τι μπορείτε να κάνετε: Βοηθητικά για τη ρευστοποίηση και ευκολότερη αποβολή των εκκρίσεων είναι η λήψη άφθονων υγρών και οι ρινοπλύσεις, τα ζεστά ροφήματα με μια κουταλιά μέλι (για παιδιά μεγαλύτερα του έτους) και η εισπνοή ζεστών υδρατμών στο μπάνιο, ιδιαίτερα πριν την κατάκλιση.

Επιπλέον, μπορεί να βοηθήσει ο καλός αερισμός των χώρων, η υγροποίηση της ατμόσφαιρας του σπιτιού, ο ύπνος με ανασηκωμένο προσκέφαλο ή στο πλάι ή μπρούμυτα, αλλά και κάποιο φυτικό σιρόπι για τον παιδικό βήχα με βάση το μέλι και κατάλληλο για την ηλικία του παιδιού. Για παιδιά μεγαλύτερα των 2 ετών εντριβές με μενθόλη ή ευκάλυπτο μπορεί να βοηθήσουν τα παιδιά να κοιμηθούν καλύτερα.

Η χρήση εισπνεόμενων βρογχοδιασταλτικών ή και κορτιζόνης σε σιρόπι ή σταγόνες έχουν συγκεκριμένες ενδείξεις (άσθμα, λοιμώδης συριγμός, λαρυγγίτιδα) δεν έχουν καμία ένδειξη για το βήχα που οφείλεται σε ιογενείς λοιμώξεις και θα πρέπει να χορηγούνται μόνο κατόπιν εξέτασης και οδηγίας του παιδιάτρου.

red flags

Ανησυχητικά σημεία ότι ο βήχας μπορεί να χρειαστεί αγωγή ή περαιτέρω διερεύνηση είναι:

• λαρυγγικός βήχας (υψίσυχνος βήχας σαν το γάβγισμα σκύλου) (βλ. παρακάτω)
• βήχας που συνοδεύεται με δυσκολία στην αναπνοή (βλ. πίνακα και εικόνα)
• βήχας που διαρκεί πάνω από 2 εβδομάδες
• βήχας παροξυσμικός που συνοδεύεται με άπνοιες
• βήχας με αιμόπτυση

Λαρυγγικός βήχας

Η λαρυγγίτιδα είναι συνήθως ιογενούς αιτιολογίας και μπορεί να προσβάλει βρέφη και παιδιά ηλικίας 6 μηνών – 6 ετών τους φθινοπωρινούς και καλοκαιρινούς μήνες.

Τα συμπτώματα εκδηλώνονται νυχτερινές ώρες, συνήθως διαρκούν 1-3 24ωρα και είναι:

ρινίτιδα, πυρετός ή συνηθέστερα δεκατική πυρετική κίνηση, βράγχος φωνής, χαρακτηριστικός λαρυγγικός βήχας σαν γάβγισμα σκύλου, εισπνευστικός συριγμός και δυσκολία στην αναπνοή.

Τι μπορείτε να κάνετε:

Τα πρόδρομα συμπτώματα όπως τα δέκατα, η ρινίτιδα, το βράγχος φωνής και βήχας με ήπια λαρυγγική χροιά δεν απαιτούν θεραπεία αλλά μόνο παρακολούθηση.

Άμεση όμως παρέμβαση απαιτείται σε περίπτωση που παρατηρηθεί λαρυγγικός βήχας με συνοδό σφύριγμα κατά την εισπνοή και συνεπώς δυσκολία στην είσοδο του αέρα. Τότε το παιδί πρέπει να βγει αμέσως σε καθαρό και δροσερό αέρα – παράθυρο, μπαλκόνι, ύπαιθρο και δεν θα πρέπει να ενοχλείται και να κλαίει αλλά να παραμένει ήρεμο. Θα πρέπει να του χορηγηθεί κορτιζόνη και ενδεχομένως να μεταφερθεί στο νοσοκομείο.

Σε περίπτωση υποψίας λαρυγγίτιδας, θα πρέπει να γίνει έγκαιρα επικοινωνία με τον παιδίατρο και εφόσον κριθεί απαραίτητο (εισπνευστικός συριγμός σε ηρεμία, δυσκολία στην αναπνοή) να χορηγηθούν σταγόνες κορτιζόνης άπαξ (Soldesanil drops) Επί παραμονής των συμπτωμάτων την επόμενη μισή ώρα, επιδείνωσης ή αμφιβολίας θα πρέπει άμεσα το παιδί να μεταφέρεται στο εφημερεύον παιδιατρικό νοσοκομείο για περαιτέρω αντιμετώπιση.

Έμετος

Οι έμετοι είναι το πιο επικίνδυνο σύμπτωμα σε μια γαστρεντερίτιδα γιατί οι συνεχείς έμετοι μπορεί δυνητικά να οδηγήσουν το παιδί σε αφυδάτωση. Για αυτό το λόγο το πιο σημαντικό είναι να διακοπεί ο φαύλος κύκλος ερεθισμού του στομάχου με νερό ή τροφή που οδηγεί σε επόμενο έμετο.

Τι μπορείτε να κάνετε: Συστήνεται να μη δοθεί τίποτα στο παιδί – νερό η φαγητό για τουλάχιστον μία με δύο ώρες μετά το επεισόδιο εμέτου. Επιτρέπεται μόνο να βραχούν τα χείλη με νερό εάν το παιδί επιμένει ότι διψά. Έπειτα κ εφόσον δεν έχει ακολουθήσει άλλο επεισόδιο εμέτου μπορεί να ξεκινήσει κλασματική χορήγηση υγρών, δηλαδή χορήγηση νερού με ένα κουταλάκι του γλυκού κάθε 5 λεπτά για μια ώρα. Εφόσον το παιδί το ανεχτεί μπορεί να ακολουθήσει χορήγηση μικρής ποσότητας στεγνών τροφών όπως κράκερ, φρυγανιά, ψωμί. Εάν στο μεταξύ επαναληφθεί έμετος θα πρέπει εκ νέου να ξεκινήσει η διαδικασία.

Εφόσον το παιδί ανεχτεί καλά τα υγρά και τα στερεά συνεχίζει με ελαφρά διατροφή όπως ψωμί, ζυμαρικά, ρύζι, κρέας, κοτόπουλο, τυρί, πατάτα, καρότο.

Βρέφη που θηλάζουν συνεχίζουν το θηλασμό  με μικρά και συχνά γεύματα προσπαθώντας να τηρηθεί ένα ελάχιστο μεσοδιάστημα μιας ώρας μετά τον τελευταίο έμετο. Βρέφη που σιτίζονται αποκλειστικά με φόρμουλα επίσης συνεχίζουν με μικρά και συχνά γεύματα χωρίς να συνίσταται αραίωση του γάλακτος.

red flags

Ανησυχητικά σημεία είναι:

• συνεχείς ρουκετοειδείς έμετοι σε μικρά βρέφη
• πρόσμιξη αίματος ή πράσινων χολωδών υγρών
• συνύπαρξη υψηλού πυρετού ή έντονου κοιλιακού άλγους
• κακή εικόνα του παιδιού
• αυχεναλγία ή αυχενική δυσκαμψία

Διάρροια

Οι διαρροϊκές κενώσεις μπορεί να είναι σύμπτωμα ιογενούς λοίμωξης του γαστρεντερικού ή αναπνευστικού συστήματος, όμως συνήθως δεν είναι το ίδιο ανησυχητικές ως σύμπτωμα όσο οι έμετοι.

Ο λόγος είναι ότι ο κίνδυνος αφυδάτωσης είναι πολύ μικρότερος σε αυτή την περίπτωση καθώς το παιδί εφόσον δεν κάνει εμετούς αναπληρώνει από το στόμα τις απώλειες υγρών κ ηλεκτρολυτών.

Τι μπορείτε να κάνετε:

• Ελαφρά διατροφή και αποφυγή επεξεργασμένων τροφών όπως μπισκότα, σοκολάτες και τροφών πολύ πλούσιων σε φυτικές ίνες
• Τις πρώτες μέρες μπορούν να χορηγηθούν

φακελίσκοι τζελ διοσμεκτίτη (Diolin liquid) αφού επικοινωνήσετε πρώτα με παιδίατρο.

• Εάν οι διάρροιες διαρκούν πάνω από 10-14 ημέρες παρά την ελαφρά διατροφή έχει νόημα η παροδική αφαίρεση από τη διατροφή του παιδιού της λακτόζης, αφού επικοινωνήσετε πρώτα με παιδίατρο

red flags

Επικοινωνήστε με τον παιδίατρο σε περίπτωση:

• διαρροϊκών κενώσεων που περιέχουν πρόσμιξη αίματος
• συνοδεύονται με υψηλό πυρετό, έντονο κοιλιακό άλγος και κακή γενική εικόνα του παιδιού
• είναι πολλές σε αριθμό (περίπου άνω των 10 ημερησίως)
• συνεχίζονται για πάνω από εβδομάδα χωρίς βελτίωση 

Όρεξη για φαγητό

Η όρεξη για φαγητό/νερό σε παιδιά με ιογενείς λοιμώξεις είναι μειωμένη και αυτό είναι αναμενόμενο. Τα περισσότερα παιδιά ελαττώνουν σημαντικά τις ποσότητες φαγητού για κάποιες μέρες όταν είναι άρρωστα και αυτό ΔΕΝ θα επηρεάσει τη μακροπρόθεσμή τους σωματική και πνευματική ανάπτυξη. Είναι σύνηθες τα παιδιά να είναι ακόμα πιο ανόρεκτα στο τέλος των ιογενών επεισοδίων και ενώ ο πυρετός ή άλλα πιο θορυβώδη συμπτώματα έχουν υποχωρήσει.

Όλα τα παιδιά όμως θα πρέπει να λαμβάνουν επαρκείς ποσότητες υγρών για να αποφευχθεί η αφυδάτωση. Άφθονα υγρά βοηθούν στον πυρετό για την αποφυγή αφυδάτωσης αλλά και στο βήχα για τη ρευστοποίηση των εκκρίσεων.

Ενθαρρύνετε το παιδί να πίνει το νερό σε μικρές γουλιές μέσα στην ημέρα και να τρώει έστω και μικρές ποσότητες από τροφές που του αρέσουν (comfort food). Η κοτόσουπα έχει αποδεδειγμένα συσχετιστεί με θρεπτικά συστατικά που ευοδώνουν την ταχύτερη ανάρρωση κατά τις ιώσεις.

Εξάνθημα

Τα εξανθήματα είναι συχνό σύμπτωμα στην παιδική ηλικία και δεν είναι πάντα αλλεργικής αιτιολογίας. Μπορεί αρκετά συχνά να εμφανίζονται στα πλαίσια ιογενών λοιμώξεων.

Συνήθως συνυπάρχει και κάποιο από τα παρακάτω συμπτώματα: ρινίτιδα, βήχας, έμετος ή διάρροια με ή χωρίς πυρετό. Στις περισσότερες περιπτώσεις το ιογενές εξάνθημα έχει τη μορφή ερυθρών κηλίδων ή και βλατίδων που εξαφανίζονται στην πίεση και δεν είναι ενοχλητικό για το παιδί. (βλ. εικόνα)

Τι μπορείτε να κάνετε:

Τις περισσότερες φορές το ιογενές εξάνθημα δεν είναι ενοχλητικό για το παιδί και υποχωρεί αυτόματα μετά από λίγες μέρες χωρίς θεραπεία, καθώς η λοίμωξη κάνει τον κύκλο της.

Εάν διαπιστωθεί κνησμός ή ενόχληση (φαγούρα, γκρίνια) μπορεί να χρησιμοποιηθεί κατόπιν οδηγιών παιδιάτρου καταπραϋντική λοσιόν τοπικά στο δέρμα ή και από του στόματος αντιισταμινική αγωγή. Αν η εικόνα του εξανθήματος σας ανησυχεί επικοινωνήστε με τον παιδίατρο.

red flags

Ανησυχητικά σημεία είναι:

• Εμφάνιση διαφορετικού τύπου εξανθήματος ή αλλαγή ήδη υπάρχοντος: τα είδη εξανθήματος που προκαλούν ανησυχία είναι οι εκχυμώσεις (μελανιές), οι πετέχειες ή αιμορραγικό εξάνθημα (στικτά αιμορραγικά στοιχεία κάτω από το δέρμα που δεν εξαφανίζονται αλλά παραμένουν σταθερά παρά την άσκηση ήπιας πίεσης στο δέρμα με ένα γυάλινο ποτήρι ή τεντώνοντας το δέρμα με το χέρι – glass test, βλ εικόνες), φυσαλίδες με υγρό ή τέλος εξάνθημα που επεκτείνεται στους βλεννογόνους (χείλη, πρωκτός)
• Κακή γενική εικόνα του παιδιού με υψηλό πυρετό, εμέτους, αφυδάτωση, αυχεναλγία
• Συνοδά οιδήματα ή έντονος κνησμός υποδηλώνει αλλεργική αιτιολογία